Reeds eerder schreef ik een artikeltje, getiteld "Gered van de vuilcontainer" (PKN nr. 131), over een verzameling "Mobilisatie 1914"-pijpen met transferplaatjes die letterlijk door een oplettende voorbijganger van de vuilcontainer waren gered. Aansluitend schreef ik het artikeltje "De vliegmachine" (PKN nr. 133), waarin werd beschreven dat de afbeelding op enkele van deze pijpen was afgekeken van een prentbriefkaart uit 1914.
Toevallig stuitte ik onlangs op de website van de Stichting DBNL op het artikel "Het monster van de oorlog" (Ons Erfdeel, jrg. 48). In dit artikel kwam ik de afbeelding tegen van een prentbriefkaart met het opschrift "EEN VROOLIJK VIERTAL", wat vervolgens de titel van dit nieuwe artikeltje is geworden.
Prentbriefkaart uit 1914
Van dit soort prentbriefkaarten zijn er vele gemaakt voor militairen die waren opgeroepen, zodat zij die naar hun familie en vrienden konden sturen. Vaak stond op de plek voor de postzegel: 'Voor militairen gratis verzending', of men schreef daar het woord 'Militair', wat eveneens zorgde voor gratis verzending. Veel van deze kaarten hadden een humoristische voorstelling en een rijmpje. Het rijmpje op de kaart met dit vrolijke viertal luidt als volgt:
Voor Koningin en Vaderland
Zijn wij bereid te strijden,
Maar we zitten nog niet in den brand,
En gaan eens zus verblijden !
Afgebeeld zien we twee huzaren in een gezellig geanimeerd onderonsje met twee leuke dames.
EEN VROOLIJK VIERTAL
Op drie van de aardewerken gietpijpen in mijn verzameling (model manchetpijp) staat exact dezelfde afbeelding, die duidelijk is afgeleid van deze prentbriefkaart. De manchetpijpen zijn uitgevoerd in twee verschillende modellen.
Twee verschillende modellen manchetpijp
In totaal waren er in de verzameling 'Mobilisatie 1914' drie verschillende afbeeldingen (transferplaatjes) op pijpen, die alle zijn teruggevonden op prentbriefkaarten uit 1914 met een rijmpje.
A Cheerful Foursome
A Cheerful Foursome" is the title of a humorous scene that appeared on a number of Dutch picture postcards produced during the 1914 mobilization. These postcards were intended for soldiers to send to their families and friends while they were stationed away from home. To encourage correspondence, postage was free for military personnel — either indicated by a printed note such as “Voor militairen gratis verzending” (“Free postage for military personnel”) or simply by writing “Militair” in the stamp area.
The cheerful illustration, often accompanied by a light-hearted rhyme, was typical of many such cards from the period. Interestingly, the same image of this cheerful foursome was also used as a transfer decoration on three ceramic clay pipes (of the manchetpijp model) found in a private collection. These pipes exist in two slightly different models, but all bear the identical image derived from the postcard.
In total, the collection includes three different transfer decorations used on pipes, all of which have been traced back to known 1914 postcards featuring similar humorous illustrations and rhyming texts. This overlap offers a fascinating glimpse into how popular imagery and patriotic sentiment circulated across different everyday objects during the First World War mobilization in the Netherlands
Bronnen:
Afbeelding prentbriefkaart EEN VROOLIJK VIERTAL: website DBNL Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren.
Aad Kleijweg, Gered van de vuilcontainer, PKN 131, Januari 2011
Aad Kleijweg, De Vliegmachine, PKN 133, Juli 2011
Aad Kleijweg, Een bom november 2015