Iets wat wij ons tegenwoordig nauwelijks nog kunnen voorstellen: vroeger trokken Roma-zigeuners rond en gingen van deur tot deur om mensen te vermaken met hun dansberen, waarmee ze hun dagelijkse kost probeerden te verdienen. De beren hadden echter geen goed leven. Ze werden op jonge leeftijd gevangen en getraind. Tijdens de training moesten ze op hete metalen platen staan, terwijl herhaaldelijk dezelfde muziek werd afgespeeld. Om de pijn te vermijden, waren ze gedwongen hun poten op te tillen — en zo leerden ze ‘dansen’. Ook kregen ze een metalen ring door hun neus, met daaraan een touw bevestigd. Dit was zeer pijnlijk, maar het stelde de eigenaar in staat de beer onder controle te houden.

Afbeeding 1. Ets 1809 Dansende Beer

Gelukkig is deze vorm van vermaak in Nederland al lang geleden verdwenen, maar in de Balkanlanden kwam het nog lange tijd voor. In Bulgarije werd het bijvoorbeeld pas in 1993 bij wet verboden om beren te trainen tot dansberen. Dat dit gebruik rond 1700 nog in ons land voorkwam, blijkt uit twee kleipijpen in mijn verzameling.

Afb. 2 Fragment met dansende beer en zijn dresseur

Beschrijving pijpenkopje:

Het pijpje is een vroeg trechtervormig model met een parelnaad, daterend van rond 1700. Op de linkerzijde van de ketel zien we een zittende beer met zijn linkerpoot omhoog, met een touw vastgezet aan een paal. Onder de beer staan de letters D.B.I.V. Op de rechterzijde van de ketel zien we een dansende beer, begeleid door zijn dresseur, die in zijn rechterhand een stok vasthoudt.

Afb. 3 Dansberen