DE VLIEGMACHINE
In PKN nummer 131 schreef ik het artikeltje "Gered van de vuilcontainer". Daarin bracht ik een aantal pijpjes met afbeeldingen onder de aandacht met als thema Mobilisatie 1914. In dat artikel vroeg ik of iemand de betekenis van deze afbeeldingen kende, en of diegene dat dan aan mij wilde laten weten. Zelf ben ik ook niet stil blijven zitten en heb ik het internet afgestruind in de hoop er meer over te ontdekken. Dat voelde echt als het zoeken naar een speld in een hooiberg. Daarom was ik aangenaam verrast toen ik op Marktplaats drie briefkaarten te koop zag staan over de Mobilisatie 1914, waarvan één exact dezelfde afbeelding had als op drie van mijn pijpjes. Ik heb toen contact opgenomen met de verkoper met de vraag of ik de bewuste kaart van hem mocht overnemen.
De afbeelding op de kaart heeft mogelijk als voorbeeld gediend voor de afbeeldingen op de pijpen. Dit soort briefkaarten werd speciaal gedrukt voor ingekwartierde militairen, wat te zien is aan de voorgedrukte achterzijde van de kaart. Ook bij het portogedeelte is zichtbaar dat het verzenden van dit soort kaarten voor militairen gratis was.
DE VLIEGMACHINE.
Geef acht ! Legt aan ! Een vliegmachien !
Die zal hij even raken.
Maar ach, hij had verkeerd gezien.
De vlieger van een der snaken . . .
Grappig is dat op de briefkaart een rijmpje staat met de titel De Vliegmachine, wat tevens de titel is geworden van dit artikeltje. Leuk om te zien is het taalgebruik in het rijmpje. Zo komen we het woord snaken tegen – een woord dat ik me vaag herinner, maar dat tegenwoordig niet meer wordt gebruikt, net zoals jonge meisjes vroeger bakvissen werden genoemd.
Uit de informatie van de afzender op de kaart kunnen we opmaken dat H.J. Krol als militair was ingedeeld bij de 4e Compagnie van het 16e Regiment, dat onderdeel uitmaakte van de 4e Divisie en gelegerd was in Tilburg. Op internet is inderdaad terug te vinden dat vanaf 11 augustus 1914 de 4e Divisie in Tilburg en omliggende dorpen arriveerde, en dat er zo'n 20.000 militairen zijn ingekwartierd geweest. Het 16e Regiment was een infanterie-eenheid.
Verder heb ik op internet gezocht of er nog iets te vinden was over H.J. Krol en de geadresseerde, de heer A.H. Liemberg te Gersloot bij Heerenveen. En jawel: via een genealogische website vond ik zowel de afzender als de geadresseerde terug. H.J. Krol bleek voluit Hendrik Jans Krol te heten. Hij was getrouwd met Siepkjen Krol, de dochter van Jan Roelofs Krol en Afke Hendriks Liemburg. Na wat verder zoeken op diezelfde site bleek dat Hendrik Jans Krol de kaart op 3 november 1914 had gestuurd naar Alt Hendriks Liemburg, een broer van zijn schoonmoeder. Alt Hendriks Liemburg was veehouder en runde een boerenbedrijf in Gersloot.
Hoewel deze informatie niet direct verband houdt met het pijpenonderzoek, laat het wel zien hoe onze hobby en nieuwsgierigheid ons soms op verrassende en wonderlijke zijpaden kunnen brengen.
Lees ook Gered van de vuilcontainer en Een vroolijk viertal en Een bom
THE FLYING MACHINE
In issue 131 of PKN, I wrote a short article titled Saved from the Rubbish Bin, in which I highlighted several small pipes decorated with images related to the 1914 Mobilization. In that article, I asked readers to let me know if anyone recognized the meaning behind these images. I didn’t sit still myself either—I scoured the internet in search of more information. It truly felt like looking for a needle in a haystack. So, I was pleasantly surprised when I saw three postcards for sale on Marktplaats, all related to the 1914 Mobilization. One of them featured an image identical to the one found on three of my pipes. I contacted the seller and asked if I could purchase that particular card.
The image on the postcard may very well have served as a model for the decorations on the pipes. These types of postcards were specially printed for billeted soldiers, which is evident from the pre-printed back of the card. The postage area also shows that sending such cards was free of charge for military personnel.
Interestingly, the postcard includes a short rhyme titled The Flying Machine, which I’ve also used as the title for this article. The language used in the rhyme is charming to observe. For example, we come across the word snaken, which I vaguely remember but which has fallen out of use—just like how young girls were once referred to as bakvissen.