17e eeuwse stortvondst op de Kortendijk in Gorinchem
Het materiaal dat hier wordt gepresenteerd, is afkomstig uit een stortplaats die op 7 december 1985 is ontdekt aan de westkant van de Kortendijk in Gorinchem. Op een halve meter onder het oppervlak zijn fragmenten van pijpenpotten aangetroffen, samen met resten van pijpen. De stortplaats bevatte maar liefst 205 complete pijpenkoppen en daarnaast nog vier keer zoveel fragmenten.
De pijpenkoppen kunnen in twee categorieën worden verdeeld. De eerste categorie heeft een hielmerk, een rondom lopende radering aan de ketelrand en is geglaasd. De tweede categorie mist een hielmerk, heeft slechts aan de voorkant een groef en is niet geglaasd.
Opvallend is dat in deze stortplaats ook pijpjes zijn gevonden waarop tijdens het bakproces loodglazuur is gedruppeld. Op basis van de kenmerken van het materiaal kan worden vastgesteld dat deze pijpen dateren uit het laatste kwart van de zeventiende eeuw.
Type 1. Gehele radering rond de ketelrand, Hielmerk, geglaasd en radering rondom de steel
Hielmerk: Adelaar 19 exemplaren
Hielmerk: Roos 10 exemplaren
Hielmerk: Vogel 1 exemplaar
Type 2. Gedeeltelijke radering aan de voorzijde van de ketelrand Hielmerk: Geen 175 exemplaren
In het boek Tabakspijpennijverheid in Gorinchem wordt op pagina 76 en 77 een vergelijkbare stortvondst beschreven. Deze vondst is eveneens gedaan aan de westzijde van de Kortendijk, zij het in januari 1986. De stort wordt voorlopig aan Marcus Claesz toegeschreven. Mogelijk gaat het om een late productie van hem, aangezien de vondst volgens archiefonderzoek op zijn grond is gedaan.
Van Marcus Claesz is bekend dat hij het merk MC gebruikte, maar dit merk is in deze stort niet aangetroffen. Wel is er een gekroonde adelaar gevonden, hetzelfde merk als in de hierboven beschreven vondst. Hieruit blijkt dat beide stortvondsten aan de westzijde van de Kortendijk waarschijnlijk van dezelfde maker afkomstig zijn. Of deze maker daadwerkelijk Marcus Claesz was, is echter niet zeker. Het zou om een later product van hem kunnen gaan; anders is het aan een andere pijpenmaker toe te schrijven.
Pijpenkopje waar loodglazuur op gedropen is
Ketel heeft door de loodglazuur vastgebakken gezeten aan een andere ketel
1a. Collectie: Aad Kleijweg
1b. Kortendijk Gorinchem
2a. Dubbelconisch
2b. -
2c. -/-
2d. Roos achtpuntig
2e. Geglaasd
2f. Gebotterd
2g. Radering rondom ketelopening
2h. -
3a. -
3b. -
3c. -
4. 1650 - 1675
5. Gorinchem
6. Marcus Claesz ?
7. -
1a. Collectie: Aad Kleijweg
1b. Kortendijk Gorinchem
2a. Dubbelconisch
2b. -
2c. -/-
2d. Adelaar gekroond
2e. Geglaasd
2f. Gebotterd
2g. Radering rondom ketelopening
2h. -
3a. -
3b. -
3c. -
4. 1650 - 1675
5. Gorinchem
6. Marcus Claesz ?
7. -
1a. Collectie: Aad Kleijweg
1b. Kortendijk Gorinchem
2a. Dubbelconisch
2b. -
2c. -/-
2d. Vogel
2e. Geglaasd
2f. Gebotterd
2g. Radering rondom ketelopening
2h. -
3a. -
3b. -
3c. -
4. 1650 - 1675
5. Gorinchem
6. Marcus Claesz ?
7. -
De eenvoudige radering die op de stelen werd toegepast bij de gemerkte pijpen
The material presented here originates from a dump discovered on 7 December 1985 on the west side of the Kortendijk in Gorinchem. At a depth of half a metre below the surface, fragments of pipe pots were found together with pipe remains. The dump contained no fewer than 205 complete pipe bowls and about four times as many fragments.
The pipe bowls can be divided into two categories. The first category has a heel mark, a continuous rouletting along the rim of the bowl, and is glazed by firing (so-called geglaasd finish). The second category lacks a heel mark, has only a groove at the front, and is unglazed. Remarkably, pipes were also found on which droplets of lead glaze had fallen during the firing process. Based on the characteristics of the material, these pipes can be dated to the last quarter of the seventeenth century.
A comparable dump is described on pages 76–77 of Tabakspijpennijverheid in Gorinchem. This find was also made on the west side of the Kortendijk, in January 1986. The dump has tentatively been attributed to Marcus Claesz. It may represent a late phase of his production, as archival research indicates that it was discovered on his land.
It is known that Marcus Claesz used the mark MC, but this mark was not present in the dump. Instead, a crowned eagle was found—the same mark as in the 1985 find described above. This suggests that both dumps on the west side of the Kortendijk probably originated from the same maker. Whether this maker was in fact Marcus Claesz remains uncertain: it may have been a late product of his, or the work of another pipe maker.