BESCHRIJVING VAN DE PIJPENKOPJES
De pijpenkop op afbeelding 18 heeft een ovoid model, waarop een gekroonde ooievaar is afgebeeld binnen een stralenkrans, met daarboven de initialen NVK. De voorstelling lijkt sterk op de pijpenkop op afbeelding 9 uit het eerste deel, die we ter vergelijking ernaast hebben geplaatst. We zien verschillen in de stand van de snavel en de vleugels. Ook is de ruimte binnen de stralenkrans, waarin de ooievaar op afbeelding 18 is geplaatst, smaller. Het model van de pijpenkop is bovendien niet exact hetzelfde. Vandaar dat we mogen aannemen dat hij, ondanks de overeenkomsten, uit een andere mal is gemaakt.

De pijpenkop op afbeelding 19 heeft eveneens een ovoid model met een gekroonde ooievaar binnen een stralenkrans. Bij dit exemplaar is echter de rij stippen links en rechts van de ooievaar nagenoeg gehalveerd en is de stralenkrans verfijnder uitgevoerd.

De pijpenkop op afbeelding 20 was ons nog niet bekend. Deze heeft als zijmerk de schenkkan of sierkan. Het is een ovoid model, en boven de bladerkroon zien we de initialen NK van de pijpenmaker.

In het eerste deel beschreven we een pijpenkop met het reliëfmerk van de gekroonde IG en de initialen NVKO. Bij de parelkroon valt op dat de parels hoog op steeltjes staan. Opvallend is ook dat de letter O te ver naar rechts staat, waardoor we vermoeden dat deze later is toegevoegd. Vandaar dat we destijds suggereerden dat deze pijp met het merk IG gekroond ook zonder de O gevonden zou kunnen worden.

De pijpenkop op afbeelding 21 is inderdaad een pijpje met het merk IG gekroond, waarbij de parels eveneens op steeltjes staan. Deze pijp draagt de initialen NVK, dus zonder de O. We dachten bijna het gezochte exemplaar gevonden te hebben, maar bij vergelijking blijkt dat de twee toch uit verschillende mallen afkomstig zijn. Hieruit kunnen we opmaken dat de maker meerdere mallen in gebruik heeft gehad met de gekroonde IG en de initialen NVK, waarbij de parels van de kroon op steeltjes staan.

De pijpenkop op afbeelding 22 heeft dezelfde decoratie als de pijpenkop op afbeelding 11 in het eerste deel. Wanneer we de afbeeldingen echter vergelijken, zien we vooral aan de dubbelkoppige adelaar dat dit exemplaar opnieuw uit een andere mal afkomstig is.

In het eerste deel vermeldden we dat in het boek van Krommehoek en Vrij een pijpje van Nikolaas van Komen is afgebeeld met het zijmerk Vis gekroond en de initialen NVK, zonder golfjes.

Op afbeelding 23 tonen wij dit pijpje. Op de afbeelding is het niet duidelijk te zien, maar op de zijkant van de hiel is een bijmerk geplaatst dat lijkt op het wapen van Gouda. Dit moest de koper misleiden, zodat deze zou denken dat het om een Gouds product ging. We zagen dit eerder op de zijkant van het rondbodempijpje, afbeelding 17 in het eerste artikel.

Van een eenvoudige pijp met het reliëfmerk van de gekroonde vis en de initialen NVK is ook een variant bekend met drie golfjes, zoals te zien is op afbeelding 24.

In het eerste deel, afbeelding 12, toonden wij een pijpenkop met de gekroonde N en daarboven de initialen NVK, waarbij de V een stuk hoger stond. Op afbeelding 25 tonen wij een ovoid model pijpenkop met de gekroonde N, waarbij de initialen NVK naast elkaar staan.

Van de pijpenkop op afbeelding nummer 1, die in het eerste deel alleen als tekening is weergegeven, hebben wij inmiddels ook een exemplaar in ons bezit, dat we hier graag laten zien (nummer 26). Op de linkerzijde van de ketel staat een ooievaar binnen een stralenkrans, zoals we vaker zien bij pijpjes van deze maker. Deze ooievaar is echter gekroond met een keizerskroon, en links en rechts staan de initialen NK van de pijpenmaker. Op de rechterzijde van de ketel staat de tekst SCHOONHOVEN, de plaats waar deze pijpenmaker werkzaam is geweest. Ook deze tekst wordt bekroond met een keizerskroon.

Het pijpenkopje op afbeelding 27 heeft op de linkerzijde van de ketel de gekroonde vis met de initialen NVK binnen een stralenkrans. Op de rechterzijde zien we de tekst SCHOONHOVEN, eveneens bekroond met een keizerskroon. Dit pijpje lijkt een combinatie van de linkerzijde van het pijpje op afbeelding 22 en de rechterzijde van het pijpje op afbeelding 26. Bij nauwkeurige vergelijking blijkt echter dat dit exemplaar opnieuw uit een andere mal afkomstig is.

Afbeelding 29 toont hetzelfde pijpje als afbeelding 28, maar is toegevoegd om de rankenversiering op de steel te laten zien.

De pijpenkop op afbeelding 28 en 29 vertoont aan de linkerzijde qua versiering overeenkomsten met het pijpenkopje op afbeelding 26. De rechterzijde van de ketel is echter onversierd, en de initialen NK staan iets hoger naast de kroon geplaatst. Op afbeelding 29, een beschadigd exemplaar van hetzelfde pijpje, is te zien dat de steel voorzien was van een rankenversiering.

In het boekje Pijpelogie van F.H.W. Friederich kwamen wij nog een variant tegen (zie afbeelding 30). Qua versiering op de linkerzijde van de ketel en de steelversiering lijkt dit pijpje op dat van afbeelding 28 en 29. In tegenstelling tot het pijpje op afbeelding 28, waar op de rechterzijde niets staat afgebeeld, draagt dit exemplaar echter de tekst SCHOONHOVEN met een keizerskroon.

Daarmee komen we op een totaal van drie verschillende pijpjes waarop de tekst SCHOONHOVEN — de stad waar Nikolaas van Komen werkzaam is geweest — staat vermeld: twee met een ooievaar, waarbij de initialen NK duidelijk op een andere plaats staan, en één met een gekroonde vis en de initialen NVK.

Mooi om te zien is dat het pijpje op afbeelding 10 in het eerste deel een versierde steel heeft met afwisselend ribbels en stippen, zoals zichtbaar is op het gerookte pijpje op afbeelding 31.

Nikolaas van Komen heeft ook een pijpje gemaakt in de sfeer van de VOC, zoals te zien is op afbeelding 32. Het betreft een ovoid pijpje met op de linkerzijde van de ketel een driemaster (VOC-schip) en daarboven de initialen NVK van de pijpenmaker. Op de rechterzijde van de ketel staat, zij het wat vreemd gespeld, de tekst FIFA OOSTINIE.

Zoals we in de inleiding al vermeldden, zijn ons inmiddels 26 pijpen uit verschillende mallen bekend. In de onderstaande tabel hebben we deze 26 pijpjes samengebracht, met een korte omschrijving van de verschillende reliëfmerken, versieringen en kroontypen.